در چارچوب جهانی، فلات ایران در محل تلاقی صفحه‌های عربستان (عربستان – آفریقا)، هند(هند- استرالیا) و اوراسیا(اروپا- آسیا) واقع شده است( شکل 23). تلاقی این صفحه‌ها باعث شده است تا پوسته فلات ایران که در کل ضعیف تر از صفحه های یاد شده است، تغییر شکل پیدا کند و توسط چین خوردگیها و رشته کوههایی چون زاگرس در غرب، البرز و کپه داغ در شمال و شمال شرق و کوههای شرق ایران و مکران به ترتیب در شرق و جنوب شرق احاطه شود. کوهها و چین خوردگیهای پوسته فلات ایران هنوز به وضعیت پایدار خود نرسیده اند، بنابرانی با تداوم حرکت صفحه‌ها شاهد فعالیتهای لرزه ای در اغلب نقاط ایران بخصوص نواحی کوهستانی هستیم. وقوع زمین‌لرزه‌هایی چون زمینلرزه 1357 طبس یادآور این مطلب است که حتی منطقه‌های نزدیک به ایران مرکزی به علت نیروهای وارده در معرض خطر زمینلرزه می باشند(شکل 24). نقاط مختلف ایران، به دلیل شرایط متفاوت، رفتار لرزه ای مشابه را نشان نمی دهند. در منطقه زاگرس که در واقع منطقه برخورد صفحه عربستان با ایران است، نیروها فشاری است. وجود لایه‌های شکل پذیری تبخیری چون نمکهای هرمز در این منطقه باعث شده است تا زمین‌لرزه‌ها اغلب دوره بازگشتی کوتاه را نشان دهند و در نتیجه به علت فاصله زمانی کوتاه بین رویداد زمین‌لرزه‌ها، انرژی انباشته شده در حدی نیست که زمینلرزههای با بزرگی بالا را سبب شود. به این ترتیب زمینلرزههای زاگرس اغلب فراوان، با بزرگی متوسط وبیشتر بواسطه وجود سازنده‌های تبخیری کم و بدون شکستگی سطحی (گسله) می باشند. منطقه‌های البرز و کپه داغ که در جنوب صفحه اوراسیا واقع شده اند عموماً رفتار لرزه ای متفاوتی را در مقایسه با زاگرس نشان می دهند. زمین‌لرزه‌ها در این منطقه فراوانی کمتری را نشان می دهند و نسبت به زاگرس انرژی بیشتری را رها می سازند. زمینلرزههای بزرگ آن قسمت را می توان اغلب به شکستگیها ( گسله‌ها) نسبت داد. منطقه ایران مرکزی که بین زاگرس و کپه داغ واقع شده است. لرزه خیزی ناپیوسته ای را نشان می دهد و اغلب زمینلرزههای بزرگی را به همراه دارد. این زمین‌لرزه‌ها معمولا دوره بازگشتی طولانی دارند و می توان آنها را به گسله‌های بارزی نسبت داد. منطقه مکران که در جنوب شرقی ایران واقع شده است در واقع متاثر از فرو رفتن پوسته اقیانوسی به زیر صفحه ایران است. فعالیت لرزه ای این منطقه در مقایسه با زاگرس کمتر است و در قرن حاضر دو زمینلرزه با بزرگی بیش از 7 در آنجا واقع شده است.
شکل (23): موقعیت فلات ایران
به این ترتیب مشخص می شود که ایران در یک منطقه لرزه خیز واقع شده است و بخشهای مختلف آن رفتار لرزه ای متفاوتی را نشان می دهند.
شکل (24): نمایش توزیع زمین‌لرزه‌ها در ایران و تمرکز بیشتر آنها در منطقه زاگرس در مرز برخورد با صفحه عربستان و ایران.
جمع بندی
زمینلرزه یکی از ویژگیهای سیاره فعال زمین می باشد و مثل پدیده سیل و طوفان باید بشر خود را در مقابل عوارض آن آماده نماید. محل زمین‌لرزه‌ها بیشتر در کناره صفحه‌های سنگ کره قرار دارند. رویداد زمینلرزه در داخل این صفحه‌ها نیز امکان می دهد تا نتیجه گرفته شود که هر صفحه ازصفحه های کوچکتر درست شده است. به قول آقای بولن، یکی از دانشمندان برجسته علم زلزله شناسی ، دانش زمینلرزه شناسی اطلاعات ما را در باب درون زمین از قلمرو افکار ابتدایی به مراحل سنجشهای علمی ارتقاء داده است. در واقع موجهایی که بوسیله زلزله‌ها سرتاسر درون زمین و هسته مرکزی آن را می پیمایند، توسط پوسته و ساختمان درون زمین مسیرشان قالب ریزی می شود. این همان تفاسیری است که آقای بولن انجام داده و زمین را دارای پوسته، گوشته، هسته بیرونی و هسته درونی ترسیم کرده است. دستگاههای اندازه گیری و ثبت زمین‌لرزه‌ها براساس آونگها و با خاصیت الکترومغناطیسی طراحی شده اند. کشور ما هم در یکی از مناطق فعال جهان واقع شده است و وقوع زمینلرزههای قوی در نقاط مختلف آن خسارتهای جانی و مالی زیادی بر جای می گذارد. خطر رویداد زمینلرزه در نقاط مختلف کشورمان وظایفه سنگینی را بر دوش ما نهاده تا با کسب آگاهی و شناخت بهتر از زمینلرزه نسبت به مقاوم سازی خانه‌هایمان و کاهش خطرات ناشی از زلزله توجه بیشتر داشته باشیم.
منبع:
پژوهشگاه بین‌المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله
پژوهشکده زلزله شناسی
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر